نرهای دیپلوئید ( هموزیگوتی آلل‌های جنسی )

یکی دیگر از عوامل به وجود آمدن عدم یکنواختی منطقه پرورش نوزادان، به وجود آمدن نرهای دیپلوئید در کندوهای زنبور عسل است. این مورد مربوط به ملکه زنبور عسل بوده و از این نظر اهمیت بیشتری دارد.
در زنبور عسل تعیین جنسیت مربوط به وضعیت آلل‌ها در یک جایگاه ژنی خاص است. در این جایگاه ژنی قبلاً یازده آلل متفاوت گزارش شده بود و طبق گزارش‌های محققان در سال‌های اخیر از بیست آلل متفاوت در این جایگاه ژنی وجود دارد.
اگر در این جایگاه، ژن‌ها به صورت هتروزیگوت وجود داشته باشند از تخم حاصل، زنبور ماده یعنی ملکه یا کارگر به وجود خواهد آمد و اگر آلل‌های مشابه وجود داشته باشند یا تخم مذکور در این جایگاه ژنی هموزیگوت باشد، زنبور نر از آنها حاصل خواهد شد که در واقع نر دیپلوئید است.
البته در تخم‌های‌هاپلوئید نر در محل مذکور یکی از آلل‌ها وجود دارد که این حالت را همی‌زیگوت می‌گویند و از آنها زنبورهای نر طبیعی یا زنبورهای نر‌هاپلوئید به وجود خواهد آمد.
اگر ملکه با نرهایی که با آن جفت‌گیری می‌کنند رابطه خویشاوندی نزدیک داشته باشد احتمال رسیدن آلل‌های مشابه در جایگاه ژنی مذکور بیشتر خواهد بود. به عبارت دیگر هر قدر کلنی‌های پدری تولید‌کننده نرها در منطقه با یکدیگر و با کلنی یا مادری خویشاوندی بیشتری داشته باشند، احتمال رسیدن آلل‌های مشابه به ملکه بالا می‌رود و نرهای دیپلوئید بیشتری تولید خواهد شد.
زنبورهای کارگر، لارو حاصل از تخم‌های دارای آلل‌های مشابه را معمولاً شش ساعت پس از تفریخ حذف می‌کنند. آنها یا این لاروها را می‌خورند یا بیرون می‌ریزند. طبق تحقیقات به عمل آمده موجود فرومن خاصی در این لاروها باعث می‌شود که زنبورهای گارگر آنها را تشخیص دهند و حذف نمایند. عوارض این حالت در کندوها عدم یکنواختی منطقه پرورش زنبورهاست.
با توجه به توضیحات بیان شده مشخص می شود که بالا رفتن خویشاوندی و هم خونی در کلنی‌های یک زنبورستان می تواند در بروز چنین حالتی دخالت داشته باشد. بنابراین مدیریت صحیح زنبورستان‌ها و به ویژه زنبورستان‌های پرورش ملکه، انتخاب صحیح کلنی‌های پدری و مادری و استفاده از کلنی‌های پدری مربوط به زنبورستان‌های دیگر می تواند تا حد زیادی از آمیزش‌های خویشاوندی و به وجود آمدن این حالت جلوگیری کند.
ارزیابی هوزیگوتی آلل‌های جنسی یا تولید نرهای دیپلوئید معمولاً در کلنی‌های زنبورستان پوشش پرورش ملکه با روش‌های خاص انجام می‌شود. به این ترتیب که قاب‌های را وسط کندو، و در منطقه فعالیت ملکه قرار می‌دهند.
پس از کنترل تخم ریزی در قاب مذکور در روز دوازدهم پس از پوکه‌گذاری یعنی هنگامی که درب تمامی حجره‌های حاوی نوزادان پوشیده شده است، قاب را بیرون می‌کشند و در دو طرف قاب سه بخش را به طور تصادفی انتخاب می‌کنند و سلول‌های خالی را می شمارند. سپس با تجزیه و تحلیل اطلاعات، میزان هموزیگوتی آلل‌های جنسی و حتی تعداد آلل‌های جنسی در زنبورستان قابل ارزیابی خواند بود.
فاکتورهای گوناگون چون مرگ زنبورهای نر پس از جفت گیری، شعاع پرواز زنبورهای نر و ملکه و دخالت زنبورهای نر زنبورستان‌های دیگر در تلاقی ملکه‌های تولید شده در زنبورستان‌ها و جفت گیری ملکه با جندین نر در پرواز جفت گری در مجموع باعث کاهش این حالت و کاهش تولید نرهای دیپلوئید می‌گردد، ولی با وجود این فاکتورها در طبیعت، زنبورداران نیز باید توجه داشته باشند که چنی وضعیتی در کلنی‌های زنبورستان آنها به وجود نیاید، زیرا با گسترش این حالت جمعیت و تولیدات کلنی کاهش می‌یابد.
 

منبع : پرورش ملکه زنبور عسل ( دکتر غلامحسین طهماسبی )